ფრაგმენტები რომანებიდან

პრეზიდენტის კატა. 2008

***
სტალინის სიკვდილის შემდეგ, ფაშიზმზე გამარჯვებულ, მეორე მსოფლიო ომში ოც მილიონ მოქალაქედაღუპულ (წინა წლებში უამრავ ადამიანდახვრეტილ) საბჭოთა კავშირს, იგივე _ პლანეტის ერთ მეექვსედს, XX საუკუნის ოთხმოციან წლებში, ყოვლად მოულოდნელად, მოსალოდნელი რყევები დაეწყო.
მის ფოლადის გიგანტურ კარკასს ვერა და ვერ ამტკიც-ანივთებდნენ საგულდაგულოდ გამოჩარხული ხუთკუთხა ემბლემითა და შესაბამისი წარწერით დამშვენებული ვერცხლისფერი ჭანჭიკები _ „Со знаком качества~.
ვერც სამხედრო პარადები.
ვერც ფიცი-მტკიცები.
ვერც КГБ.
დაიწყო და დაიწყო და დაიწყო… ახალ ბაბილონს წყალი შეუდგა.
კარგად მახსოვს, ზოგიერთი იმასაც ასაბუთებდა, ყველაფერს თავი რომ დავანებოთ, სსრკ-ს მხოლოდ ის მიზეზიც დაფშვნიდა, რომ ის დახვრეტილი ბავშვების _ ალექსი რომანოვისა და მისი დების სისხლზე ააგესო. და განა მარტო მათი, სხვა ბავშვების სისხლზეცო.
ასეც იყო.
ამასა და სხვა დანარჩენზე უამრავი რამ ითქმოდა წარსულში. უამრავი რამ ითქმება მომავალშიც.
მოკლედ, იქ, კომუნისტურ სამშობლოში, ახალი, გაუგებარი, „სხვა~ დრო იფოთლებოდა, იზრდებოდა, ღონიერდებოდა, ემზადებოდა აბობოქრებისათვის.
კომუნისტური პარტია, რომელსაც, ერთ დროს, ერთმა გზააბნეულმა გენიოსმა ეპოქის გონება, სინდისი და ღირსება უწოდა, ნიშნავდა და ათავისუფლებდა მოკავშირე საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების, ასევე _ ავტონომიური საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების ხელმძღვანელებსაც.
და, რა თქმა უნდა, არც აფხაზეთი იყო გამონაკლისი. კრემლის კედელთან სტალინის დასაფლავებიდან სსრკ-ის დემონტაჟამდე, აფხაზეთში კომპარტიის რამდენიმე პირველი მდივანი შეიცვალა. თითოეულმა `პირველმა~ აფხაზეთის ცხოვრებაში თავისი კვალი დატოვა.
მაგრამ მათ შორის, ერთი განსაკუთრებული გახლდათ _ მიხეილ ბღაჟბა, მიხეილ თემუროვიჩი.
ბღაჟბა ხრუშჩოვის მმართველობის დროს მოღვაწეობდა და მის საქმიანობასაც ნაწილობრივ იმ პერიოდის სულისკვეთება განსაზღვრავდა. თუ სხვა ხელმძღვანელებმა, ასე თუ ისე, ზედმიწევნით პარტიულ-დისციპლინირებული პედანტობით შეინარჩუნეს იმდროინდელი ლიდერის კლასიკურ მოდელს მიახლოებული იერი, ბღაჟბა ამას არც კი ცდილობდა _ ის ბევრისთვის გაუგებარი, სრულიად უცნაური წესით ცხოვრობდა.
მართალია, ხრუშჩოვის დარად, ისიც სტალინური ფოლადის პერიოდის ბევრი შემბოჭველი თვისებისგან სრულიად თავისუფალი არ გახლდათ, მაგრამ ამავე დროს, თითქოს ბუნების ჩაუწვდომელი კანონების წყალობით, ძერწავდა თავისსავე _ ფრიად ეგზოტიკურ-პიკანტური თავკაცის სახეს. ამ საქმეში თანასწორად და პარტნიორად, წარმატებულად და ჰარმონიულად მოქმედებდნენ ის პერიოდიცა და მიხეილ ბღაჟბაც. ამის მიღწევა კი მხოლოდ ძალიან ნიჭიერ, ან თავისებურად ძალიან ნიჭიერ კაცს შეეძლო.
მართლაც, ხანდახან წინასწარგანსაზღვრულივით შეხვდებიან ხოლმე ერთმანეთს დროის რომელიმე განსაკუთრებული მონაკვეთი და ზუსტად იმ მონაკვეთს მისადაგებული ადამიანი. სწორედ ასეთი იყო XX საუკუნის მეორე ნახევრის აფხაზეთი და ბღაჟბა. მიხეილ ბღაჟბა. მიხეილ თემუროვიჩი.
ყოველთვის ასე, _ „მიხეილ თემუროვიჩ~ _ მიმართავდნენ მას. და მხოლოდ ამ სახელით, უფრო ზუსტად, საკუთარ და მამის სახელშერწყმული სახელით მოიხსენიებენ ახლაც („მიხეილ თემუროვიჩ~), ისინი, რომლებიც პირადად იცნობდნენ მას და რომლებიც უკვე თითო-ოროლაღა შემორჩნენ წუთისოფელს, ანუ რომლებსაც მეტი ნაცნობი უფრო საიქიოსა ჰყავთ, ვიდრე სააქაოს.
საერთოდ, რუსული „ვიჩ~-ი, ისევე, როგორც სრულიად საბჭოთა ბიუროკრატიულ სივრცეში, რა თქმა უნდა, აფხაზეთის სახელმწიფო დაწესებულებებშიც ხშირად გაისმოდა. კომკავშირულ ორგანიზაციებში 19-20 წლის ბიჭები სულ ამ „ვიჩებით~ მიმართავდნენ ერთიმეორეს: დავით ნიკიფოროვიჩ, ვლადიმირ დურმიშხანოვიჩ, გიორგი ვლადიმიროვიჩ… რა თქმა უნდა, ნაღვლიან-ირონიული ღიმილის მომგვრელი იყო ის, რომ ლენინისთავა სამკერდენიშნიანი ბიჭუკელები „ვიჩ~-ების სოლიდურად წარმოთქმას, ჰალსტუხის სწორად განასკვნასა და პირის პარსვას ერთდროულად სწავლობდნენ. კიდევ _ ეფექტური სადღეგრძელოების ყოჩაღად და საქმიანად წარმოთქმას ითვისებდნენ გამოცდილი პარტიულ-სამეურნეო მუშაკებისაგან. ასე ვთქვათ, „იზრდებოდნენ~. ეს ყოველივე და კიდევ უამრავი რამ მათ „დიდი და თბილი~ სავარძლების დასაპყრობად სჭირდებოდათ. ისე იწვრთნებოდნენ, ვითარც სპეცრაზმელები, რომლებმაც მძევლად მომავალი უნდა აიყვანონ, თან სწრაფადაც და ყოველგვარი „იაღლიშების~ გარეშე.
სამოციანი წლების დასასრულის სსრკ-ში, საბჭოთა იდილიის კომუნისტური კაპიტალიზმის აღმოცენების ხანაში, ჰორიზონტზე გამოჩნდა და სწრაფი განვითარება დაიწყო ორად გახლეჩილმა _ კოსმოსისა და კომფორტისაკენ გასწრაფულმა ახალმა თაობამ, ანუ იგივე, თაობამ _ მეოცნებეებისა და პრაგმატიკოსებისა, იგივე _ ლირიკოსებმა და კომფორტის ხალხმა…
ასეთ დროს სულ სხვა იყო, სულ სხვაგვარად ჟღერდა აფხაზეთში ერთი კაცის სახელი, მამის სახელი და გვარი _ „მიხეილ თემუროვიჩ ბღაჟბა~.
„ვიჩი~ „ვიჩად~, მაგრამ ყველა, ვისგანაც გამიგონია „მიხეილ თემუროვიჩი~, წარმოთქმისას რაღაცნაირ მელოდიურობას აფენდა ამ ორ სიტყვაში და რატომღაც სახე უნათდებოდა.
„მიხეილ თემუროვიჩი~ მათთვის, ვინც კარგად იცნობდა, როგორც უკვე მოგახსენეთ, ერთი სახელივით ჟღერდა _ „მიხალთემუროვიჩ~ და არა მის სახელ-მამის სახელივით.
და მეც შევეცდები, „მიხალთემუროვიჩი~ ერთი, მსოფლიოში იმ ერთადერთი, უნიკალური სახელივით მოვიხმო ამ წიგნში და მისი მეგობრების თუ ახლობლების ინტონაციით გავიმეორო და არა ქართული ენისათვის უფრო უპრიანი „ბატონი მიხეილით~, „მიხოთი~, „მიხათი~, ან სულაც _ „მიშათი~. თუმცა, ხომ ვიცით, რომ ეს „ვიჩ~-ები ქართული ენისათვის უხეშად ჟღერს და, საერთოდ, კომუნისტურ სამშობლოსთან ერთად ისიც პოლიტიკურ წყალდიდობებს გაჰყვა. მიუხედავად ამისა, მაინც შევეცდები.
მგონი, უკვე გამომდის კიდეც. აბა, მიაყურადეთ _ „მიხეილ თემუროვიჩ~… ხომ განსხვავდება იგი პარტიულ-ბიუროკრატიული „მიხეილ თემუროვიჩისაგან?~
რა თქმა უნდა, განსხვავდება. ოღონდ მიყურადებაა საჭირო და მაშინ „მიხეილ თემუროვიჩი~ ჭეშმარიტ „მიხალთემუროვიჩს~ დაემსგავსება.
მთელი ქვეყანა მისი მეგობარი იყო. სრულიად უცნობზეც ასე იტყოდა _ მეგობარია ჩემიო.
ათ წელზე მეტი ხნის განმავლობაში აფხაზეთის საოლქო კომიტეტს პირველკაცობდა, მერე სულ სამეცნიერო-კვლევით ინსტიტუტებში მუშაობდა, გენეტიკოსი გახლდათ (არა, მის ნეკროლოგს როდი ვწერ).
თავის ერთ მეგობართან ერთად ალფრედ ნობელზე ისე ლაპარაკობდა, თითქოს ნობელი მისი სისხლით ნათესავი ყოფილიყო (ამაზე ქვემოთ მოგახსენებთ. ჯერ კი ვიტყვი, რომ მოხიბლული იყო ნობელით, უფრორე, მისი პრემიით).
იაპონელ მილიარდერთან, მასავით მოუსვენარ კაცთან _ ტაიდაი კასიოსთან მეტად საოცარ ხელშეკრულებებს აწერდა ხელს (ამაზეც _ ქვემოთ).
ბიჭვინთაში არისტოტელეს საფლავს ეძებდა… (მოდით, ამაზეც სხვა თავში ვილაპარაკოთ).
და ასე შემდეგ, და ასე შემდეგ…
XX საუკუნის ისედაც აჩქარებულ რიტმს თავისი აჩქარებული ნაბიჯებითა და აჩქარებული ცხოვრებით უსწრებდა.
კოსმოსის კაცი იყო, განა კომფორტის. და კიდევ _ ბევრი სხვაც იყო.
გაგარინის „Поехали~ და მთვარეზე არმსტრონგის პირველი ნაბიჯი მთელს კაცობრიობასთან ერთად, ამერიკელებთან თუ რუსებთან, ნიგერიელებთან თუ მალაიზიელებთან… მსოფლიო ევოლუციებთან თუ რევოლუციებთან ერთად, მასაც ეკუთვნოდა.
და, ალბათ, უპირველესად ეკუთვნოდა იმიტომ, რომ, როდესაც ადამიანობის ფენომენდავიწყებული ეპოქა ადამიანს სხვა გალაქტიკებზე ეძებდა, ის ადამიანს დედამიწაზე პოულობდა და უფრთხილდებოდა (არა, მის სადღეგრძელოს როდი ვამბობ).
სხვათა შორის, პირადად იცნობდა გაგარინსაც და არმსტრონგსაც, ორივესთან ღვინო ყანწით ჰქონდა დალეული, თანაც „ვახტანგურად~.
ისე, ასევე სხვათა შორის, დღეს, როდესაც სამუშაოს საძიებლად მთელს პლანეტაზე მოხეტიალე ჩემი თანამემამულეებისათვის ამერიკის ვიზა ბევრად მეტს ნიშნავს, ვიდრე ძველ-ახალი ამერიკული პოეზია, ჩემი ახალგაზრდობის წლები მახსენდება _ მეგობრებთან ერთად ლამის აკრძალული ამერიკელი პოეტების ლექსებს რომ დავეძებდით.
და ისიც შორეულ სიგნალებს გვიგზავნიდა _ ამერიკა! ჩემს თაობას უგზავნიდა სიგნალებს _ თავისი ვიეტნამით, თავისი ხიროსიმითა და ნაგასაკით, რომლებიც 1945 წლის ატომური დაბომბვის შემდეგ უფრო ამერიკისა გახდნენ, ვიდრე იაპონიის; ასევე _ კარიბის ზღვის კრიზისით, მუსიკით, ჰამბურგერით, კენედით…
და ვპოულობდით ჩვენს ამერიკას სოხუმის პორტში სულ რამდენიმე საათით ღუზაჩაშვებული უცხოეთის გემების მეზღვაურებთან ნაყიდი ჯინსებით, საღეჭი რეზინით, ანსამბლ „ჩიკაგოს~ ჩანაწერებით, ელვის პრესლით, ვარსკვლავიან-ზოლებიანი დროშით, წვერიანი ჰემინგუეის მოკრივეებითა და მონადირეებით, ვისკით, „კოკა-კოლათი~, „ამერიკის ხმით~…
და ველოდით ჩვენ ამერიკას ჯიბრზე კომუნისტური პროპაგანდისა.
ამერიკის ერთ-ერთი პირველი ნაბიჯი კომუნისტურ აფხაზეთში კონცერნი „პეპსი კოლა~ იყო. კონცერნი გულრიფშის რაიონში აშენდა. ამერიკელი ზღვაოსნების მასპინძელ სოხუმს უნდოდა, კონცერნის პროდუქცია სოხუმის ეგიდითა და სახელით გამოშვებულიყო. მახსოვს, მაშინ გულრიფშელები სოხუმელებზე გაგულისდნენ: ეს უსინდისო უსამართლობააო (უსამართლობა კი არა მხოლოდ, არამედ უსინდისო უსამართლობაო).
და თქვა მაშინ მიხეილ თემუროვიჩმა ასე:
_ „პეპსი კოლაც~ გულრიფშელებისაა, ისევე, როგორც იქ აშენებული ფსიქიატრიული საავადმყოფო. თუ „პეპსი~ ჩვენია, სოხუმელების, მაშინ საგიჟეც სოხუმის სახელით უნდა გაფორმდესო.
ამაზე სოხუმელები გაყუჩდნენ. ასე გახდა ამერიკელების „პეპსი~ გულრიფშელებისა.
და შემდეგ დაამატა:
_ სხვათა შორის, „პეპსის~ ამერიკის გემო აქვს.
ასე შემოდიოდა ამერიკის გემო აფხაზეთში.
თავად, მიხეილ თემუროვიჩი, რამდენჯერმე იყო ამერიკაში ნამყოფი.
ერთხელ, იქიდან ახლადდაბრუნებულმა, ნაღვლიანად გვითხრა:
_ ამერიკა, ბიჭებო, კარგა მაგრად განვითარებული საბჭოთა კავშირია, მეტი არაფერი.
მერე უფრო ნაღვლიანად დაამატა:
_ ნუ ელოდებით ამერიკას… ამერიკისა ვერაფერი გავიგე, ვერც ის, სად არის… ისე, ხანდახან, კი, ძვირფასებო, მგონი, ამერიკა ამერიკაშიცაა…
ფოტოგრაფულად მახსოვს ის მომენტი: სუფრასთან ვისხედით ჩვენ _ სტუდენტები და ის, ზუსტად მამაჩემის ხნის კაცი. ხელში იზაბელას ღვინით სავსე ჭიქა ეჭირა. იზაბელა მის მშობლიურ სოფელში იყო დაკრეფილი და დაწურული, ერთ პატარა აფხაზურ სოფელში _ გუფში (ოჩამჩირის რაიონი).
გუფში კი დაიბადა, მაგრამ მიხეილ თემუროვიჩი მაინც სოხუმელი გახლდათ, თხემით ტერფამდე სოხუმელი. იმ ქალაქში აღსრულდა, როგორც თავად ამბობდა, უდიადესი მისტერია, ანუ (როგორც დაამატებდა) _ მისი სულის სოხუმიზაცია.
და სწორედ მასზე, მის სოხუმიზირებულ სულზე მიყვებოდნენ ათასგვარ ამბებს უკანასკნელ წლებში სოხუმელი აფხაზები, ქართველები, სომხები, ბერძნები, რუსები, უკრაინელები, ებრაელები, ესტონელები, გერმანელები… გავაგრძელო?..
მიყვებოდნენ: სოხუმში, თბილისში, მოსკოვში, სტამბოლში, სოჭში, სანკტ-პეტერბურგში, ნალჩიკში, ათენში… არ გავაგრძელებ.
ერთმა იმათგანმა ასეთი რამ მითხრა: ყოველ ადამიანს თავისი უშუალო ურთიერთობა აქვს ღმერთთან, ყოველი ადამიანი ბიბლიაში თავის ბიბლიას კითხულობს. და რა ცუდია, რომ შენ ძალიან კარგად არ იცნობდი მიხეილ თემუროვიჩს. ძალიან კარგად რომ გცნობოდა, მაშინ ხომ მისი ბიბლიაც გეცოდინებოდაო.
და მეც დავიწყე მისი ბიბლიის ძიება.
და მალე მივხვდი, რომ მის ბიბლიას ვერ მივაკვლევდი, თუ მისი ყურანი არ მეცოდინებოდა, არ მეცოდინებოდა მისი ბუდიზმი, მისი საგალობლები კრიშნაზე, მისი პირადი ფსალმუნები…
მეორემ ასე მითხრა: რაღაც-რაღაცეებს კი წერ, მაგრამ რატომ სიტყვას არ გამოიმეტებ მიხეილ თემუროვიჩზე, შენ რა, არა ხარ სოხუმელი? ყველამ ყველაფერი უნდა იცოდეს მასზე. და, საერთოდ, რა ხდება, ვერ გავიგე, ჩვენ ისეთ კარგ რამეებს ვთავაზობთ მსოფლიოს, როგორიცაა: საცივი, აჯიკა, ხაჭაპური, ელარჯი, ჭაჭის არაყი, თეთრი თუ შავი ღვინო… და მსოფლიომ არაფერი იცის ამაზე. მსოფლიომ არაფერი იცის მიხეილ თემუროვიჩზე, არც კუკურ-ჩაიზე, არც ვიანორ ფანჯოვიჩზე, არც `ამრაზე~, არც „ბრეხალოვკაზე~… ჩვენზე არაფერი იციან. რა ხდება, საერთოდ, ვერ გავიგე, შენ რა, სოხუმელი არა ხარ?.. არ გიკვირს ეს?.. შენ მაინც ხომ იცი, ვინ იყო მიხეილ თემუროვიჩი… ის იყო…
და მერე ჩაფიქრდა, ჩაფიქრდა და გაყუჩდა.
ვინ იყო მიხეილ თემუროვიჩი?
ათეულობით კაცს გაუხსენებია ჩემთან საუბრისას ის. მგონი, ასზე მეტს.
როდესაც, ასე, ალბათ, ას ოცდამეათემ გამომძებნა და მასზე მესაუბრა, საბოლოოდ დავრწმუნდი, რომ მიხეილ თემუროვიჩი, დროთა განმავლობაში, სოხუმის ფოლკლორის მთავარი გმირი გამხდარიყო, სოხუმ-ქალაქის მითების მთავარი პერსონაჟი. ვხუჭავ თვალებს და ახლაც ვხედავ მას _ ქალაქის ერთ-ერთ ყავახანაში, ან ერთ-ერთ რესტორანში, ან ერთ-ერთ კაფეში, მეგობრების წრეში მჯდარს… მის ზურგს უკან კი, ფონად, თეთრი გემებით დახუნძლული სოხუმის პორტია… ზაფხულია, მზიანი დღე, თითქოს უნდა ცხელოდეს, მაგრამ აქ გრილა _ შავი ზღვიდან ნიავი უბერავს.
და მე გადავწყვიტე, წიგნი დამეწერა მიხეილ თემუროვიჩზე _ „პრეზიდენტ ჯონ ფიცჯერალდ კენედის კატა~ („პრეზიდენტის კატა~ მისი შემოკლებული სახელწოდებაა). თუმცა, ნუ გეგონებათ, რომ ეს წიგნი მართლა კენედიზე და მის კატაზეა…
მაშ ასე, ვიწყებ წერას, თქვენ, იმედი მაქვს, კითხვას.
გაგიგონიათ, ალბათ, ზღაპარივით ამბავია, მაგრამ ნამდვილი: ერთი ხალხი, უცხო ქვეყანაში გადახვეწილი ხალხი, მშობლიურ დამწერლობას ასე ინახავდა _ ამ ხალხის რომელიმე ერთ ოჯახს ევალებოდა მჭადი მხოლოდ ანბანის პირველი ასო _ ა-ნის ფორმით გამოეცხო; მეორე ოჯახს ბ-ანის ფორმის მჭადის ცხობა დააკისრეს, სხვებს კიდევ გ-ანის, დ-ონის, ვ-ინის და ასე შემდეგ, ანბანის ბოლო ასომდე. ის ხალხი უცხოეთში ასე ინარჩუნებდა მშობლიურ ანბანს, მშობლიურ ენას. იმ ანბანით იკვებებოდა, იმ ანბანის მჭადით იზრდებოდნენ მათი ბავშვები, რომლებისთვისაც სამყარო მშობლიური ენიდან იწყებოდა. ისინი იმ ანბანით ასაფლავებდნენ გარდაცვლილებს და ქორწილს უხდიდნენ ახალგაზრდებს. ჭირში თუ ლხინში ყველა ოჯახს თავ-თავისი, ანბანის ბგერათა ფორმის გამოცხობილი მჭადები მიჰქონდა და წმინდა ღვინოსთან ერთად იმ ხალხის დამწერლობა თავს ასე იყრიდა სუფრაზე…
დამწერლობა სახელწოდებით (ანბანი თუ შრიფტი) _ მიხეილ თემუროვიჩი მიმოფანტულია (ძირითადად სოხუმელებში). ზოგმა მხოლოდ ერთი ასო იცის ამ დამწერლობისა, ზოგმა ორი ან სამი. ერთად კი უკვე _ არავინ.
და ეს წიგნი სწორედ რომ მცდელობაა მისი გახსენებისა, ძიებისა, აღდგენისა.
ასე რომ, ვზივარ და წერად ვარ ქცეული. ვწერ ისე, როგორც მახსოვს და ვწერ იმაზე, რაზეც მესაუბრებოდნენ სხვები. ანუ ისე ვწერ, როგორც ახსოვთ სხვებსაც ის, მისი თავგადასავლები, მისი მეგობრები, მისი ქალაქი. საერთოდ, ჩვენთვის, ადამიანებისთვის ხომ ყველაფერი ისე ხდება, როგორც გვახსოვს და არა ისე, როგორც იყო.
ამიტომაც, უმორჩილესად გთხოვთ, წაიკითხოთ მხოლოდ ის სიტყვები, რომლებიც ამ წიგნშია მოხმობილი და არა ის, რომლებიც აქ არ წერია.
ხომ არსებობს კითხვის ასეთი წესი _ როცა კითხულობ იმას, რაც წიგნში არ წერია. არ წერია, მაგრამ იგულისხმება. ხან ავტორი გულისხმობს, ხანაც _ მკითხველი. ხანაც ორივე ერთად, შეთქმულებივით.
ამ წიგნში კი არაფერი იგულისხმება ისეთი, რაც არ წერია.
ვწერ წიგნის თავებს ისე, როგორც მიამბობდნენ. სხვადასხვანაირად, სხვადასხვაგვარად. თავად ჩვენს გმირსაც ხომ ძალიან უყვარდა სტილის მრავალფეროვნება. ასე მაგალითად, ზოგჯერ სადღეგრძელოს „მამაო ჩვენოსავით~, ლოცვასავით წარმოთქვამდა, ზოგჯერ _ სოხუმური ჟარგონით. ყველაფერი დამოკიდებული იყო მისი და მისი მეგობრების საერთო განწყობილებაზე.
არსად არ მომყავს მოგონებების ავტორთა სახელები და არც გვარები. თუნდაც იმიტომ, რომ ყოველივე ეს დაამძიმებს წიგნს. მე კი ძალიან მინდა წიგნი იყოს საამო _ ზღვის სურნელივით, მსუბუქი _ მხიარულ სუფრასავით, მიხეილ თემუროვიჩის მიერ მონაყოლი ანეკდოტივით, ზაფხულის პლაჟივით ფერადოვანი, ჩიტის გალობასავით და ლამაზი ქალის სიცილივით სისხლის გამაშამპანიურებელი…
არ ვიცი, რა გამომივა: წიგნი-ქალბატონი თუ წიგნი-სადღეგრძელო თუ წიგნი-ლოცვა, წიგნი-ხომალდი თუ მხოლოდ წიგნი-მოგონება. ცოტ-ცოტა ყველაფერი თუ… თუ… ვნახოთ.
მთავარია, არ დაგვეკარგოს გარდასულ დღეთა სინათლე.
და ღუზა უადგილო სიღრმეში არ ჩავაშვებინოთ ტექსტს!
და გვერდი ავუქციოთ ყველა წყალქვეშა რიფს!
და არ შევჯდეთ მეჩეჩზე!
და ზურგის ქარი იყოს ჩვენი შემწე!
და, ღმერთო, შენ არ მოუშალო ჩვენს ხომალდს შვიდი ფუტის სიღრმე კილს ქვემოთ!..
აქედანვე ვგრძნობ, ზოგი ამბავი ფრიად მცირე იქნება, ძლიერ მცირე, იაპონური ლექსივით. რა ჰქვია _ ხაკუ, თუ ხეკუ, ტანკო თუ ტანკი? დამავიწყდა. არც დრო მაქვს, ლექსიკონში ჩავიხედო. რამდენსტრიქონიანია ის ლექსები _ ოთხი თუ ექვსი? არც ეს მახსოვს… იქნებ სამი…
მაგრამ მცირე თავებიც ხომ საჭიროა. როგორც იტყოდა თავად ხოლმე: ესეც საჭიროა, ბაბა!
თუ წიგნი რიგიანი ვერ გამოგვივიდა, ბრძენი სოლომონივით გადავწყვიტოთ: თქვენ მე უნდა მაპატიოთ წიგნის ვერგამოსვლა, მეც თქვენ იგივე ცოდვას შეგინდობთ.
რამეთუ ეს წიგნი საერთოა, ჩვენია. მართალია, წიგნის ბედი ბევრადაა დამოკიდებული იმაზე, როგორ იწერება, მაგრამ ასევე არანაკლებ იმაზეცაა დამოკიდებული, როგორ იკითხება.
ჩვენ თანაავტორები ვართ.
თანაპასუხისმგებლები.
წიგნი ჩვენი შეხვედრის ადგილია.
და ჩვენ ვსაუბრობთ.
ხანდახან ისე ვისაუბრებთ, თითქოს შემთხვევით შევხვდით მატარებელში მგზავრობისას და ერთმანეთს ვუყვებით ათასგვარ ამბებს. რა კარგია მატარებელი! მივზანზალაკობთ, სარკმელში ქალაქი ცვლის სოფელს, სოფელი _ ქალაქს, დღე _ ღამეს, და შორი, შორი გზა გვაქვს გასავლელი. შემოაქვთ ჩაი და შაქარლამა. ჩვენ ვსვამთ ჩაის და ვსაუბრობთ, ვსაუბრობთ და ვსაუბრობთ. თან რკინიგზისპირა სახლებშიც ვიცქირებით მატარებლის სარკმლიდან, ვაკვირდებით ადამიანებს. ჩვენ ვხედავთ მათ, ისინი კი ჩვენ ვერ გვხედავენ. ისინი ხედავენ მხოლოდ მატარებელს. და ჩვენ რაღაცნაირად გვეუხერხულება კიდეც, რომ ისინი ჩვენ ვერ გვხედავენ, ჩვენ კი მათ ოთახებში ვიხედებით. რას იზამ, რას?! ასეთია მატარებელი.
ხანდახან ისე ვისაუბრებთ, თითქოს ავტომანქანაში ვსხედვართ… ქალაქს ცვლის სოფელი, სოფელს _ ქალაქი, დღეს _ ღამე. წინ შორი, შორი გზა გვიძევს. და ჩვენ ვხედავთ ქუჩაში მიმავალ ადამიანებს და ისინიც გვხედავენ ჩვენ. ჩვენც გვხედავენ და ჩვენს მანქანასაც. და რა კარგია ავტომანქანა! ჩვენ უკვე არა გვაქვს უხერხულობის შეგრძნება _ ჩვენ ვაკვირდებით ადამიანებს და ისინიც გვაკვირდებიან ჩვენ. ასეთია ავტომანქანა _ თანასწორობისა და დემოკრატიის ეს საოცრება.
ხანდახან ისე ვისაუბრებთ, თითქოს შემთხვევით საოკეანო ლაინერში შევხვდით და ერთმანეთს ვუყვებით ამბებს. და რა კარგია გემი! მივცურავთ, მივცურავთ და თითქოს ადგილზე ვდგავართ, სხვა დროში მოვხვდით თითქოს. უზარმაზარი გემი რა კარგია! ირგვლივ ზღვაა, არსად ჩანან ქალაქები და სოფლები, სახლები და ადამიანები. გემი იდუმალების ტრანსპორტია, სწორედ რომ სხვა გალაქტიკების მკვიდრთა ნახაზებითაა აგებული. არის და არც არის. მხოლოდ პორტებში ან პორტების სიახლოვეს ხედავენ გემებს. ზღვებსა და ოკეანეებში გემი „მფრინავი ჰოლანდიელია~. ყველა გემი „მფრინავი ჰოლანდიელია~. გემი გარდაცვლილივით, ან ჯერ დაუბადებელივით ამოუცნობია _ ვერ ხედავ (როგორც ახლახან ვთქვი _ თუ მაინცდამაინც პორტში არა დგას), მაგრამ იცი, რომ სადღაც არის, მარადისობისა და უსასრულობის რომელიღაც, ვთქვათ, B_ 177-ე კვადრატში… და გრძნობ მის სიახლოვეს. თანაც ყოველთვის გრძნობ, როდესაც კი ისურვებ.
ხანდახან ისე ვისაუბრებთ, თითქოს შემთხვევით თვითმფრინავში შევხვ…
მაგრამ შესავლისათვის უკვე საკმარისია!
ამ თითქმის არაფრისმთქმელი შესავლისათვის!
მაშ ასე _ საქმე! ახლა კი _ საქმე! წინ მთავარი ამბები გველოდება! ვიწყებთ:
შვიდი!
ექვსი!
ხუთი!
ოთხი!
სამი!!
ორი!!
ერთი!!!
П _ о _ е _ х _ а _ л _ и !!!
მგონი, ეს შეძახილი მაინცდამაინც ომახიან-იმედიანი ვერ გამომივიდა! ისე, როგორც ეს კოსმოსში პირველად აგრიგალებულმა შესძლო; მაგრამ ეჭვი მაქვს, მაშინ მასაც კარგა გვარიანად უკანკალებდა მუხლები.